วิสัยทัศน์

             เป็นองค์กรหลัก ในการดำเนินงานตามพระราชบัญญัติการคุ้มครองและส่งเสริมภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย พ.ศ. ๒๕๔๒ โดยมุ่งเน้นการพัฒนาและส่งเสริมการพึ่งตนเองด้านสุขภาพ ด้วยภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทยและการแพทย์พื้นบ้านไทย รวมทั้งพัฒนาระบบประสิทธิผลในการคุ้มครอง ส่งเสริม ตลอดจนยกระดับภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย สมุนไพร สู่นวัตกรรมสร้างมูลค่าเพิ่มและคุณค่าในระดับสากล

พันธกิจ

            (๑) ศึกษาวิเคราะห์ วิจัย พัฒนาองค์ความรู้และเทคโนโลยีด้านการคุ้มครองภูมิปัญญาฯและการแพทย์พื้นบ้านไทย

            (๒) พัฒนาคุณภาพและเสนอแนะเกี่ยวกับการคุ้มครองผู้บริโภคด้านการแพทย์พื้นบ้านไทย

            (๓) ถ่ายทอดองค์ความรู้ด้านเทคโนโลยีด้านการคุ้มครองภูมิปัญญาฯ และการแพทย์พื้นบ้านไทยสู่ชุมชน

            (๔) ส่งเสริมสนับสนุนการใช้ภูมิปัญญาการแพทย์พื้นบ้านโดยมีหมอพื้นบ้านและภาคีเครือข่ายเป็นกลไกในระบบสุขภาพ

ประเด็นยุทธศาสตร์

           (๑) ส่งเสริมและสนับสนุนการมีส่วนร่วมของประชาชน ชุมชน และภาคีที่เกี่ยวข้อง

           (๒) ให้มีการอนุรักษ์ภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย และการแพทย์พื้นบ้านไทย 

           (๓) เพิ่มประสิทธิภาพการคุ้มครองภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย และการแพทย์พื้นบ้านไทย 

           (๔) การส่งเสริมและใช้ประโยชน์ภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย และการแพทย์พื้นบ้านไทย

           (๕) พัฒนาระบบสารสนเทศด้านการแพทย์แผนไทยและการแพทย์พื้นบ้านไทย

การดำเนินงาน

         ในระยะเวลา ๕ ปีที่ผ่านมา กองคุ้มครองและส่งเสริมภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทยและแพทย์พื้นบ้านไทย ได้ดำเนินการคุ้มครองและส่งเสริมภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย โดยอาศัยกฎหมายว่าด้วยการคุ้มครองและส่งเสริมภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย พ.ศ. ๒๕๔๒ มีสาระสำคัญ ๓ ประเด็น ได้แก่ ๑. การคุ้มครองตำรับยาแผนไทยและตำราการแพทย์แผนไทย ๓ ประเภทคือ (๑) ตำรับยาแผนไทยของชาติหรือตำราการแพทย์แผนไทยของชาติ (๒) การพัฒนาคัดเลือก และจัดทำตำรับยาแผนไทยแห่งชาติ (๓) การคุ้มครองสมุนไพร ๓ กลุ่ม คือ กลุ่มที่มีค่าต่อการศึกษาวิจัย, สำคัญทางเศรษฐกิจ และอาจจะสูญพันธ์ุ ๓. การคุ้มครองบริเวณถิ่นกำเนิดของสมุนไพร ๓ ลักษณะ คือ เขตอนุรักษ์ เขตนอกอนุรักษ์ และที่ดินเอกชน  โดยการสำรวจ รวบรวม ตรวจสอบ/วิเคราะห์เบื้องต้น และบันทึกข้อมูลตำรับยาแผนไทยและตำราการแพทย์แผนไทย, การสำรวจ สืบเสาะ ค้นหา รวบรวมตำรับยาและตำราการแพทย์แผนไทยในส่วนภูมิภาคและชุมชน การคุ้มครองสมุนไพรและถิ่นกำเนิดของสมุนไพรโดยการสำรวจ รวบรวม และจัดทำทะเบียนพื้นที่ถิ่นกำเนิดของสมุนไพร ทั้งในและนอกเขตอนุรักษ์ รวมทั้งที่ดินเอกชน เพื่อประโยชน์ในการคุ้มครองสมุนไพร ตามมาตรา ๕๗ มาตรา ๖๑ และมาตรา ๖๔, การเฝ้าระวังการละเมิดสิทธิและการแบ่งปันผลประโยชน์ โดยการรับคำขอจดทะเบียนสิทธิในภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย การตรวจสอบความครบถ้วนของเอกสารตามขั้นตอน การจัดทำบัญชีรับเรื่องไว้และเสนอหนังสือนำส่งคำขอ ฯ ดังกล่าว ต่อนายทะเบียนจังหวัด เพื่อนำส่งต่อนายทะเบียนกลางพิจารณารายละเอียด/เนื้อหาทางวิชาการหรือกฎหมายตามขั้นตอน, การเฝ้าระวังการละเมิดสิทธิในภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย โดยมีการจัดทำคู่มือเผยแพร่และประชาสัมพันธ์แก่ประชาชน ๔ เรื่อง ได้แก่ ๑. คู่มือสำหรับประชาชนเรื่อง การขออนุญาตใช้ประโยชน์จากตำรับยาแผนไทยของชาติหรือตำราการแพทย์แผนไทยของชาติ ๒. คู่มือสำหรับประชาชนเรื่อง การขอรับอนุญาตศึกษาวิจัยหรือส่งออกสมุนไพรควบคุมหรือจำหน่าย หรือแปรรูปสมุนไพรควบคุมเพื่อการค้า ๓. คู่มือสำหรับประชาชนเรื่อง การขอขึ้นทะเบียนที่ดินที่เป็นถิ่นกำเนิดของสมุนไพรและ ๔. คู่มือการจดทะเบียนสิทธิในภูมิปัญญาการแพทย์แผนไทย   

          รวมทั้ง การศึกษา พัฒนา และส่งเสริมการใช้ประโยชน์จากภูมิปัญญาการแพทย์พื้นบ้านไทยในด้านต่าง ๆ ดังนี้

          (๑) ผักพื้นบ้านและอาหารพื้นบ้าน

          (๒) การดูแลสุขภาพผู้สูงอายุ

          (๓) แม่และเด็ก

          (๔) การรักษาผู้ป่วยกระดูกหัก

          (๕) นวดพื้นบ้าน

          (๖) อัมพฤกษ์ อัมพาต

          (๗) การบำบัดรักษามะเร็ง

          (๘) การรักษาสัตว์พิษกัดและงูกัด

          (๙) การรับรองสถานภาพหมอพื้นบ้าน